Preliminary Texts
|
।।श्रीः।। |
|
अपरोक्षानुभूतिर्वै प्रोच्यते मोक्षसिद्धये। |
|
स्ववर्णाश्रमधर्मेण तपसा हरितोषणात्। |
|
ब्रह्मादिस्थावरान्तेषु वैराग्यं विषयेष्वनु। |
|
नित्यमात्मस्वरूपं हि दृश्यं तद्विपरीतगम्। |
|
सदैव वासनात्यागः शमोऽयमिति शब्दितः। |
|
विषयेभ्यः परावृत्तिः परमोपरतिर्हि सा। |
|
निगमाचार्यवाक्येषु भक्तिः श्रद्धेति विश्रुता। |
|
संसारबन्धनिर्मुक्तिः कथं स्यान्मे दयानिधे। |
|
उक्तसाधनयुक्तेन विचारः पुरुषेण हि। |
|
नोत्पद्यते विना ज्ञानं विचारेणान्यसाधनैः। |
|
कोऽहं कथमिदं जातं को वा कर्तास्य विद्यते। |
|
नाहं भूतगणो देहो नाहं चाक्षगणस्तथा। |
|
अज्ञानप्रभवं सर्वं ज्ञानेन प्रविलीयते। |
|
एतयोर्यदुपादानमेकं सूक्ष्मं सदव्ययम्। |
|
अहमेकोऽपि सूक्ष्मश्च ज्ञाता साक्षी सदव्ययः। |
|
आत्मा विनिष्कलो ह्येको देहो बहुभिरावृतः। |
|
आत्मा नियामकश्चान्तर्देहो नियम्यबाह्यकः। |
|
आत्मा ज्ञानमयः पुण्यो देहो मांसमयोऽशुचिः। |
|
आत्मा प्रकाशकः स्वच्छो देहस्तामस उच्यते। |
|
आत्मा नित्यो हि सद्रूपो देहोऽनित्यो ह्यसन्मयः। |
|
आत्मनस्तत्प्रकाशत्वं यत्पदार्थावभासनम्। |
|
देहोऽहमित्ययं मूढो मत्वा तिष्ठत्यहो जनः। |
|
ब्रह्मैवाहं समः शान्तः सच्चिदानन्दलक्षणः। |
|
निर्विकारो निराकारो निरवद्योऽहमव्ययः। |
|
निरामयो निराभासो निर्विकल्पोऽहमाततः। |
|
निर्गुणो निष्क्रियो नित्यो नित्यमुक्तोऽहमच्युतः। |
|
निर्मलो निश्चलोऽनन्तः शुद्धोऽहमजरोऽमरः। |
|
स्वदेहं शोभनं त्यक्त्वा पुरुषाख्यं च संमतम्। |
|
स्वात्मानं श्रृणु मूर्ख त्वं श्रुत्या युक्त्या च पूरुषम्। |
|
अहंशब्देन विख्यात एक एव स्थितः परः। |
|
अहं द्रष्टृतया सिद्धो देहो दृश्यतया स्थितः। |
|
अहं विकारहीनस्तु देहो नित्यं विकारवान्। |
|
यस्मात्परमिति श्रुत्या तया पुरुषलक्षणम्। |
|
सर्वं पुरुष एवेति सूक्ते पुरुषसंज्ञिते। |
|
असङ्गः पुरुषः प्रोक्तो बृहदारण्यकेऽपि च। |
|
तत्रैव च समाख्यातः स्वयंज्योतिर्हि पूरुषः। |
|
प्रोक्तोऽपि कर्मकाण्डेन ह्यात्मा देहाद्विलक्षणः। |
|
लिङ्गं चानेकसंयुक्तं चलं दृश्यं विकारि च। |
|
एवं देहद्वयादन्य आत्मा पुरुष ईश्वरः। |
|
इत्यात्मदेहभानेन प्रपञ्चस्यैव सत्यता। |
|
इत्यात्मदेहभेदेन देहात्मत्वं निवारितम्। |
|
चैतन्यस्यैकरूपत्वाद्भेदो युक्तो न कर्हिचित्। |
|
रज्ज्वज्ञानात्क्षणेनैव यद्वद्रज्जुर्हि सर्पिणी। |
|
उपादानं प्रपञ्चस्य ब्रह्मणोऽन्यन्न विद्यते। |
|
व्याप्यव्यापकता मिथ्या सर्वमात्मेति शासनात्। |
|
श्रुत्या निवारितं नूनं नानात्वं स्वमुखेन हि। |
|
दोषोऽपि विहितः श्रुत्या मृत्योर्मृत्युं स गच्छति। |
|
ब्रह्मणः सर्वभूतानि जायन्ते परमात्मनः। |
|
ब्रह्मैव सर्वनामानि रूपाणि विविधानि च। |
|
सुवर्णाज्जायमानस्य सुवर्णत्वं च शाश्वतम्। |
|
स्वल्पमप्यन्तरं कृत्वा जीवात्मपरमात्मनोः। |
|
यत्राज्ञानाद्भवेद्द्वैतमितरस्तत्र पश्यति। |
|
यस्मिन्सर्वाणि भूतानि ह्यात्मत्वेन विजानतः। |
|
अयमात्मा हि ब्रह्मैव सर्वात्मकतया स्थितः। |
|
अनुभूतोऽप्ययं लोको व्यवहारक्षमोऽपि सन्। |
|
स्वप्नो जागरणेऽलीकः स्वप्नेऽपि न हि जागरः। |
|
त्रयमेवं भवेन्मिथ्या गुणत्रयविनिर्मितम्। |
|
यद्वन्मृदि घटभ्रान्तिं शुक्तौ वा रजतस्थितिम्। |
|
यथा मृदि घटो नाम कनके कुण्डलाभिधा। |
|
यथैव व्योम्नि नीलत्वं यथा नीरं मरुस्थले। |
|
यथैव शून्ये वेतालो गन्धर्वाणां पुरं यथा। |
|
यथा तरङ्गकल्लोलैर्जलमेव स्फुरत्यलम्। |
|
घटनाम्ना यथा पृथ्वी पटनाम्ना हि तन्तवः। |
|
सर्वोऽपि व्यवहारस्तु ब्रह्मणा क्रियते जनैः। |
|
कार्यकारणता नित्यमास्ते घटमृदोर्यथा। |
|
गृह्यमाणे घटे यद्वन्मृत्तिका भाति वै बलात्। |
|
सदैवात्मा विशुद्धोऽपि ह्यशुद्धो भाति वै सदा। |
|
यथैव मृन्मयः कुम्भस्तद्वद्देहोऽपि चिन्मयः। |
|
सर्पत्वेन यथा रज्जू रजतत्वेन शुक्तिका। |
|
घटत्वेन यथा पृथ्वी पटत्वेनैव तन्तवः। |
|
कनकं कुण्डलत्वेन तरङ्गत्वेन वै जलम्। |
|
पुरुषत्वेन वै स्थाणुर्जलत्वेन मरीचिका। |
|
गृहत्वेनैव काष्ठानि खङ्गत्वेनैव लोहता। |
|
यथा वृक्षविपर्यासो जलाद्भवति कस्यचित्। |
|
पोतेन गच्छतः पुंसः सर्वं भातीव चञ्चलम्। |
|
पीतत्वं हि यथा शुभ्रे दोषाद्भवति कस्यचित्। |
|
चक्षुर्भ्यां भ्रमशीलाभ्यां सर्वं भाति भ्रमात्मकम्। |
|
अलातं भ्रमणेनैव वर्तुलं भाति सूर्यवत्। |
|
महत्त्वे सर्ववस्तूनामणुत्वं ह्यतिदूरतः। |
|
सूक्ष्मत्वे सर्ववस्तूनां स्थूलत्वं चोपनेत्रतः। |
|
काचभूमौ जलत्वं वा जलभूमौ हि काचता। |
|
यद्वदग्नौ मणित्वं हि मणौ वा वह्निता पुमान्। |
|
अभ्रेषु सत्सु धावत्सु धावन्निव यथा शशी। |
|
यथैव दिग्विपर्यासो मोहाद्भवति कस्यचित्। |
|
यथा शशी जले भाति चञ्चलत्वेन कस्यचित्। |
|
एवमात्मनि नज्ञाते देहाध्यासो हि जायते। |
|
सर्वमात्मतया ज्ञातं जगत्स्थावरजङ्गमम्। |
|
आत्मानं सततं जानन्कालं नय महामते। |
|
उत्पन्नेऽप्यात्मविज्ञाने प्रारब्धं नैव मुञ्चति। |
|
तत्त्वज्ञानोदयादूर्ध्वं प्रारब्धं नैव विद्यते। |
|
कर्म जन्मान्तरकृतं प्रारब्धमिति कीर्तितम्। |
|
स्वप्नदेहो यथाध्यस्तस्तथैवायं हि देहकः।। |
|
उपादानं प्रपञ्चस्य मृद्भाण्डस्येव कथ्यते। |
|
यथा रज्जुं परित्यज्य सर्प गृह्णाति वै भ्रमात्। |
|
रज्जुरूपे परिज्ञाते सर्पभ्रान्तिर्न तिष्ठति। |
|
देहस्यापि प्रपञ्चत्वात्प्रारब्धावस्थितिः कुतः। |
|
क्षीयन्ते चास्य कर्माणि तस्मिन्दृष्टे परावरे। |
|
उच्यतेऽज्ञैर्बलाच्चैतत्तदानर्थद्वयागमः। |
|
त्रिपञ्चाङ्गान्यथो वक्ष्ये पूर्वोक्तस्यैव सिद्धये। |
|
नित्याभ्यासादृते प्राप्तिर्न भवेत्सच्चिदात्मनः। |
|
यमो हि नियमस्त्यागो मौनं देशश्च कालतः। |
|
प्राणसंयमनं चैव प्रत्याहारश्च धारणा। |
|
सर्वं ब्रह्मेति विज्ञानादिन्द्रियग्रामसंयमः। |
|
सजातीयप्रवाहश्च विजातीयतिरस्कृतिः। |
|
त्यागः प्रपञ्चरूपस्य चिदात्मत्वावलोकनात्। |
|
यतो वाचो निवर्तन्ते अप्राप्य मनसा सह। |
|
वाचो यस्मान्निवर्तन्ते तद्वक्तुं केन शक्यते। |
|
इति वा तद्भवेन्मौनं सतां सहजसंज्ञितम्। |
|
आदावन्ते च मध्ये च जनो यस्मिन्न विद्यते। |
|
कलनात्सर्वभूतानां ब्रह्मादीनां निमेषतः। |
|
सुखेनैव भवेद्यस्मिन्नजस्रं ब्रह्मचिन्तनम्। |
|
सिद्धं यत्सर्वभूतादि विश्वाधिष्ठानमव्ययम्। |
|
यन्मूलं सर्वभूतानां यन्मूलं चित्तबन्धनम्। |
|
अङ्गानां समतां विद्यात्समे ब्रह्मणि लीयते। |
|
दृष्टिं ज्ञानमयीं कृत्वा पश्येद्ब्रह्ममयं जगत्। |
|
द्रष्टृदर्शनदृश्यानां विरामो यत्र वा भवेत्। |
|
चित्तादिसर्वभावेषु ब्रह्मत्वेनैव भावनात्। |
|
निषेधनं प्रपञ्चस्य रेचकाख्यः समीरणः। |
|
ततस्तद्वृत्तिनैश्चल्यं कुम्भकः प्राणसंयमः। |
|
विषयेष्वात्मतां दृष्ट्वा मनसश्चिति मज्जनम्। |
|
यत्र यत्र मनो याति ब्रह्मणस्तत्र दर्शनात्। |
|
ब्रह्मैवास्मीति सद्वृत्त्या निरालम्बतया स्थितिः। |
|
निर्विकारतया वृत्त्या ब्रह्माकारतया पुनः। |
|
एवं चाकृत्रिमानन्दं तावत्साधु समभ्यसेत्। |
|
ततः साधननिर्मुक्तः सिद्धो भवति योगिराट्। |
|
समाधौ क्रियमाणे तु विघ्ना आयान्ति वै बलात्। |
|
लयस्तमश्च विक्षेपो रसास्वादश्च शून्यता। |
|
भाववृत्त्या हि भावत्वं शून्यवृत्त्या हि शून्यता। |
|
ये हि वृत्तिं जहत्येनां ब्रह्माख्यां पावनीं पराम्। |
|
ये हि वृत्तिं विजानन्ति ये ज्ञात्वा वर्धयन्त्यपि। |
|
येषां वृत्तिः समावृद्धा परिपक्वा च सा पुनः। |
|
कुशला ब्रह्मवार्तायां वृत्तिहीनाः सुरागिणः। |
|
निमेषार्धं न तिष्ठन्ति वृत्तिं ब्रह्ममयीं विना। |
|
कार्ये कारणतायाता कारणे न हि कार्यता। |
|
अथ शुद्धं भवेद्वस्तु यद्वै वाचामगोचरः। |
|
अनेनैव प्रकारेण वृत्तिर्ब्रह्मात्मिका भवेत्। |
|
कारणं व्यतिरेकेण पुमानादौ विलोकयेत्। |
|
कार्ये हि कारणं पश्येत्पश्चात्कार्यं विसर्जयेत्। |
|
भावितं तीव्रवेगेण वस्तु यन्निश्चयात्मना। |
|
अदृश्यं भावरूपं च सर्वमेतच्चिदात्मकम्। |
|
दृश्यं ह्यदृश्यतां नीत्वा ब्रह्माकारेण चिन्तयेत्। |
|
एभिरङ्गैः समायुक्तो राजयोग उदाहृतः। |
|
परिपक्वं मनो येषां केवलोऽयं च सिद्धिदः। |