स्वनिष्पत्तिं च कृत्यं च ते विचिन्त्य समाविदन्।
वक्तारमजमव्यक्तमरूपं मायिनं विभुम्।।1.3।।

उद्यदादित्यकिरणप्रशांन्तशिशिरोदये।
पूर्णचन्द्रकरामर्शप्रतिक्षुब्धजलाशये।।1.5।।

तुष्टुवुर्हृष्टमनसो विष्टरश्रवसं विभुम्।
सूक्तिभिः स्तुतिभिः प्रीतः स्वमूर्तिं स व्यदर्शयत्।।1.7।।

रक्तारविन्दनयनामुन्नसीमरुणाधराम्।
मन्दस्मिताधरमुखीं लसन्मकरकुण्डलाम्।।1.9।।

हारतारावलीराजत्पृथूरोव्योममण्डलाम्।
कौस्तुभोद्भासितोरस्कां श्रीवत्सद्युतिदीपिताम्।।1.11।।

पृथुवृत्तोरुमापूर्णजानुमण्डलबन्धुराम्।
वृत्तजङ्घां गूढगुल्फां प्रपदाजितकच्छपाम्।।1.13।।

तां दृष्ट्वा तरलात्मानो विध्यधोक्षजशंकराः।
अतिष्ठन्नितिकर्तव्यमूढास्तत्राब्रवीदजः।।1.15।।

इति पृष्टः परं ज्योतिरुवाच प्रमिताक्षरम्।
यूयमक्षरसंभूताः सृष्टिस्थित्यन्तहेतवः।।1.17।।

अक्षरं नाम किं नाथ कुतो जातं किमात्मकम्।
इति पृष्टो हरिस्तेन सरोजोदरयोनिना।।1.19।।

वैदिकांस्तान्त्रिकांश्चैव सर्वानित्थमुवाच ह।
प्रकृतिः पुरुषश्चेति नित्यौ कालश्च सत्तम।।1.21।।

न श्वेतरक्तपीतादिवर्णैर्निर्धार्य सोच्यते।
न गुणेषु न भूतेषु विशेषेण व्यवस्थिता।।1.23।।

ययाकाशस्तमो वापि लब्धा या नोपलभ्यते।
पुंनपुंसकयोस्तुल्याप्यङ्गनासु विशिष्यते।।1.25।।

साहं यूयं तथैवान्यद्यद्वेद्यं तत्तु सा स्मृता।
प्रलये व्याप्यते तस्यां चराचरमिदं जगत्।।1.27।।

लवादिप्रलयान्तोऽयं कालः प्रस्तूयते ह्यज।
नलिनीपत्रसंहत्यां सूक्ष्मसूच्यभिवेधने।।1.29।।

काष्ठा तावत्कला ज्ञेया तावत्काष्ठो निमेषकः।
सोऽङ्गुलिस्फोटतुल्यश्च मात्राष्टाभिस्तु तैः स्मृता।।1.31।।

षष्ट्युत्तरैस्तु त्रिशतैर्निश्वासैर्नाडिका स्मृता।
द्विनाडिका मुहूर्तः स्यात्ित्रंशद्भिस्तैरहर्निशम्।।1.33।।

तथा दिव्यैरहोरात्रैस्त्रिशतैः षष्टिसंयुतैः।
दिव्यः संवत्सरो ज्ञेयो दिव्यैः संवत्सरैस्तु तैः।।1.35।।

तावती तव रात्रिश्च कथिता कालवेदिभिः।
तथाविधैरहोरात्रैस्त्रिंशद्भिर्मासमृच्छति।।1.37।।

तवायुर्मम निश्वासः कालेनैवं प्रचोद्यते।
स जानाति विपाकांश्च तस्यां सम्यग्व्यवस्थितान्।।1.39।।

सा तत्त्वसंज्ञा चिन्मात्रज्योतिषः संनिधेस्तथा।
विचिकीर्षुर्घनीभूत्वा क्वचिदभ्येति बिन्दुताम्।।1.41।।

स बिन्दुनादबीजत्वभेदेन च निगद्यते।
बिन्दोस्तस्माद्भिद्यमानाद्रवोऽव्यक्तात्मको भवेत्।।1.43।।

अव्यक्तादन्तरुदितविभेदगहनात्मकम्।
महन्नाम भवेत्तत्त्वं महतोऽहंकृतिस्तथा।।1.45।।

शब्दाद्व्योम स्पर्शतस्तेन वायु

स्ताभ्यां रूपाद्वह्निरेतै रसाच्च।

आपस्त्वेभिर्गन्धतोऽभूद्धराद्या
भूताः पञ्च स्युर्गुणानां क्रमेण।।1.47।।

वृत्तं व्योम्नो बिन्दुषट्काञ्चितं

तद्वायोरग्नेः स्वस्तिकोद्यत्ित्रकोणम्।

अब्जोपेतार्धेन्दुमद्बिम्बमाप्यं
स्याद्यज्ञोद्यच्चातुरश्रं धरायाः।।1.49।।

पुटयोरुभयोश्च दण्डसंस्था

पृथिवी तोयमधः कृशानुरूर्ध्वम्।

पवनस्त्वथ पार्श्वगोऽपि मध्ये
गगनं भूतगतिस्तनूद्भवेयम्।।1.51।।

श्रोत्रत्वगक्षिजिह्वाघ्राणान्यपि चेन्द्रियाणि बुद्धेः स्युः।
वाक्पाणिपादपायूपस्थानि च कर्मसंज्ञानि तथा।।1.53।।

भूतेन्द्रियेन्द्रियार्थैरुद्दिष्टस्तत्त्वपञ्चविंशतिकः।
व्यानन्दकैश्च तैरपि तत्त्वचतुर्विंशतिस्तथा प्रोक्ताः।।1.55।।

अव्यक्तमहदहंकृतिभूतानि प्रकृतयः स्युरष्टौ च।
तन्मात्राहंकाराः समहान्तः प्रकृतिविकृतयः सप्त।।1.57।।

देवाः सश्रुतयः स्वराः समरुतो लोकाश्च वैश्वानराः

कालाः शक्तियुतास्त्रिवर्गसहितास्तिस्रस्तथा वृत्तयः।

नाड्योऽन्यच्च जगत्त्रयेऽत्र नियतं यद्वस्तु संबध्यते
विश्वेषां स्थितये चरन्त्यविरतं सूर्येन्दुवैश्वानराः।।1.59।।

शब्दब्रह्मेति यत्प्रोक्तं तदुद्देशः प्रवर्त्यते।
अतः परमवाच्यं हि स्वसंवेद्यस्वरूपतः।।1.61।।

स तु सर्वत्र संस्यूतो जाते भूताकरे पुनः।
आविर्भवति देहेषु प्राणिनामर्थविस्मृतः।।1.63।।

औद्भिदः स्वेदजोऽण्डोत्थश्चतुर्थस्तु जरायुजः।
उद्भिद्य भूमिमुद्गच्छत्यौद्भिदः स्थावरस्तु सः।।1.65।।

अम्बुयोन्यग्निपवननभसां समवायतः।
स्वेदजः स्विद्यमानेभ्यो भूवह्न्यद्भ्यः प्रजायते।।1.67।।

कालेन भिन्नात्पूर्णात्मा निर्गच्छन्प्रक्रमिष्यति।
अहिगोधावयोभेदशिंशुमारादिकश्च सः।।1.69।।

स्वस्थानतश्च्युताच्छुक्लाद्बिन्दुमादाय मारुतः।
गर्भाशयं प्रविशति यदा तुल्यं तदापरः।।1.71।।

मायीयं नाम योषोत्थं पौरुषं कार्मणं मलम्।
आणवं नाम संपृक्तं मिलितं तन्मलद्वयम्।।1.73।।

संक्षोभ्य संवर्धयति तन्मलं शोणिताधिकम्।
स्त्री स्याच्छुक्लाधिकं ना स्यात्समभागं नपुंसकम्।।1.75।।

आयामि बुद्बुदाकारं परेऽहनि विजृम्भते।
पक्षेण चतुरश्रं स्यान्मातुर्भुक्तरसात्मवत्।।1.77।।

ऊर्ध्वं तु मरुता नुन्नं तस्मादपि फलद्वयात्।
उभयात्मिक्यधोवृत्ता नाडी दीर्घा भवेदृजुः।।1.79।।

ततो या प्रथमा नाडी सा सुषुम्नेति कथ्यते।
या वामेडेति सा ज्ञेया दक्षिणा पिङ्गला स्मृता।।1.81।।

वामांसजत्र्वन्तरगा दक्षिणां नाडिकामियात्।
तथा दक्षिणमुष्कोत्था नाडी या वामरन्ध्रगा।।1.83।।

कुहूरिति च विद्वद्भिः प्रधाना व्यापिकास्तनौ।
काचिन्नाडी बहिर्वक्त्रा या मातुर्हृदि बध्यते।1.85।।

क्रमवृद्धौ परंज्योतिष्कला क्षेत्रज्ञतामियात्।
सक्षेत्रज्ञं मलं तत्तु सभूतं सगुणं पुनः।।1.87।।

नपुंसकस्य किंचित्तु व्यक्तिरत्रोपलक्ष्यते।
मध्यस्थायाः सुषुम्नायाः पर्वपञ्चकसंभवाः।।1.89।।

तद्भेदांश्च बहूनाहुस्ताभिः सर्वाभिरेव च।
व्याप्नोति सर्वतो वायुर्येन देहः प्रवर्त्यते।।1.91।।

अहोरात्रमिनेन्दुभ्यामूर्ध्वाधोवृत्तिरुच्यते।
वामदक्षिणनाडीभ्यां स्यादुदग्दक्षिणायनम्।।1.93।।

आहाराद्रसजं प्राहुः केचित्कर्मफलं विदुः।
कश्चिदस्य परं धाम्नो व्याप्तिमेव विवक्षति।।1.95।।

तत्परंधाम सौजस्कं संक्रान्तं मारुतेन तु।
ब्रूते रक्तव्यतिकृताद्दीपाद्दीपान्तरं यथा।।1.97।।

बहुना किं पुनः पुंसः सांनिध्यात्प्रविजृंभिता।
प्रकृतिर्गुणसंभिन्ना त्रिदोषात्मा महीयसी।।1.99।।

पञ्चेन्द्रियार्थगा भूयः पञ्चबुद्धिप्रभाविनी।
पञ्चकर्मेन्द्रियगता पञ्चत्वादा प्रवर्तते।।1.101।।

स्याद्बुद्धिसंज्ञा च यदा प्रवेत्ति

ज्ञातारमात्मानमहंकृतिः स्यात्।

तदा यदा सा त्वभिलीयतेऽन्त
श्चित्तं च निर्धारितमर्थमेषा।।1.103।।