Comprehensive Texts

അകചടതപയാദ്യൈഃ സപ്തഭിര്വര്ണവര്ഗൈ-

ര്വിരചിതമുഖബാഹാപാദമധ്യാഖ്യഹൃത്കാ.

സകലജഗദധീശാ ശാശ്വതാ വിശ്വയോനി-
ര്വിതരതു പരിശുദ്ധിം ചേതസഃ ശാരദാ വഃ৷৷1.1৷৷

അഥാഭവന്ബ്രഹ്മഹരീശ്വരാഖ്യാഃ

പുരാ പ്രധാനാത്പ്രലയാവസാനേ.

ഗുണപ്രഭിന്നാ ജഗതോസ്യ സൃഷ്ടി-
സ്ഥിതിക്ഷയസ്പഷ്ടനിവിഷ്ടചേഷ്ഠാഃ৷৷1.2৷৷

സ്വനിഷ്പത്തിം ച കൃത്യം ച തേ വിചിന്ത്യ സമാവിദന്.
വക്താരമജമവ്യക്തമരൂപം മായിനം വിഭുമ്৷৷1.3৷৷

മൂര്ത്യാഭാസേന ദുഗ്ധാബ്ധൌ ഝഷശങ്ഖസമാകുലേ.
മരുത്സംഘട്ടനോത്കീര്ണലഹരീകണശീതലേ৷৷1.4৷৷

ഉദ്യദാദിത്യകിരണപ്രശാംന്തശിശിരോദയേ.
പൂര്ണചന്ദ്രകരാമര്ശപ്രതിക്ഷുബ്ധജലാശയേ৷৷1.5৷৷

അനന്തഭോഗേ വിമലേ ഫണായുതവിരാജിതേ.
ശയിതം ശാര്ങ്ഗിണം ശര്വശൌരിപദ്മഭുവസ്തദാ৷৷1.6৷৷

തുഷ്ടുവുര്ഹൃഷ്ടമനസോ വിഷ്ടരശ്രവസം വിഭുമ്.
സൂക്തിഭിഃ സ്തുതിഭിഃ പ്രീതഃ സ്വമൂര്തിം സ വ്യദര്ശയത്৷৷1.7৷৷

നീലോത്പലദലപ്രഖ്യാം നീലകുഞ്ചിതമൂര്ധജാമ്.
അഷ്ടമീചന്ദ്രവിഭ്രാജല്ലലാടാമായതഭ്രുവമ്৷৷1.8৷৷

രക്താരവിന്ദനയനാമുന്നസീമരുണാധരാമ്.
മന്ദസ്മിതാധരമുഖീം ലസന്മകരകുണ്ഡലാമ്৷৷1.9৷৷

കമ്ബുഗ്രീവാം പൃഥുദ്വ്യംസവിസരദ്ഭുജമണ്ഡലാമ്.
അനേകരത്നപ്രത്യുപ്തവലയാങ്ഗദമുദ്രികാമ്৷৷1.10৷৷

ഹാരതാരാവലീരാജത്പൃഥൂരോവ്യോമമണ്ഡലാമ്.
കൌസ്തുഭോദ്ഭാസിതോരസ്കാം ശ്രീവത്സദ്യുതിദീപിതാമ്৷৷1.11৷৷

ലസദൌദരികാബന്ധഭാസ്വരാം സംഭൃതോദരീമ്.
ഗമ്ഭീരനാഭിം വിപുലജഘനാം പീതാവാസസമ്৷৷1.12৷৷

പൃഥുവൃത്തോരുമാപൂര്ണജാനുമണ്ഡലബന്ധുരാമ്.
വൃത്തജങ്ഘാം ഗൂഢഗുല്ഫാം പ്രപദാജിതകച്ഛപാമ്৷৷1.13৷৷

തനുദീര്ഘാങ്ഗുലീഭാസ്വന്നഖരാജിവിരാജിതാമ്.
ചക്രസ്വസ്തികശങ്ഖാബ്ജധ്വജാങ്കിതപദദ്വയാമ്৷৷1.14৷৷

താം ദൃഷ്ട്വാ തരലാത്മാനോ വിധ്യധോക്ഷജശംകരാഃ.
അതിഷ്ഠന്നിതികര്തവ്യമൂഢാസ്തത്രാബ്രവീദജഃ৷৷1.15৷৷

സ്വാമിന്പ്രസീദ വിശ്വേശ കേ വയം കേന ഭാവിതാഃ.
കിംമൂലാഃ കിംക്രിയാഃ സര്വമസ്മഭ്യം വക്തുമര്ഹസി৷৷1.16৷৷

ഇതി പൃഷ്ടഃ പരം ജ്യോതിരുവാച പ്രമിതാക്ഷരമ്.
യൂയമക്ഷരസംഭൂതാഃ സൃഷ്ടിസ്ഥിത്യന്തഹേതവഃ৷৷1.17৷৷

തൈരേവ വികൃതിം യാതാസ്തേഷു വോ ജായതേ ലയഃ.
ഇതി തസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ തമപൃച്ഛത്സരോജഭൂഃ৷৷1.18৷৷

അക്ഷരം നാമ കിം നാഥ കുതോ ജാതം കിമാത്മകമ്.
ഇതി പൃഷ്ടോ ഹരിസ്തേന സരോജോദരയോനിനാ৷৷1.19৷৷

മൂലാര്ണമര്ണവികൃതീര്വികൃതേര്വികൃതീരപി.
തത്പ്രഭിന്നാനി മന്ത്രാണി പ്രയോഗാംശ്ച പൃഥഗ്വിധാന്৷৷1.20৷৷

വൈദികാംസ്താന്ത്രികാംശ്ചൈവ സര്വാനിത്ഥമുവാച ഹ.
പ്രകൃതിഃ പുരുഷശ്ചേതി നിത്യൌ കാലശ്ച സത്തമ৷৷1.21৷৷

അണോരണീയസീ സ്ഥൂലാത്സ്ഥൂലാ വ്യാപ്തചരാചരാ.
ആദിത്യേന്ദ്വാദിതേജോമദ്യദ്യത്തത്തന്മയീ വിഭുഃ৷৷1.22৷৷

ന ശ്വേതരക്തപീതാദിവര്ണൈര്നിര്ധാര്യ സോച്യതേ.
ന ഗുണേഷു ന ഭൂതേഷു വിശേഷേണ വ്യവസ്ഥിതാ৷৷1.23৷৷

അന്തരാന്തര്ബഹിശ്ചൈവ ദേഹിനാം ദേഹപൂരണീ.
സ്വസംവേദ്യസ്വരൂപാ സാ ദൃശ്യാ ദേശികദര്ശിതൈഃ৷৷1.24৷৷

യയാകാശസ്തമോ വാപി ലബ്ധാ യാ നോപലഭ്യതേ.
പുംനപുംസകയോസ്തുല്യാപ്യങ്ഗനാസു വിശിഷ്യതേ৷৷1.25৷৷

പ്രധാനമിതി യാമാഹുര്യാ ശക്തിരിതി കഥ്യതേ.
യാ യുഷ്മാനപി മാം നിത്യമവഷ്ടഭ്യാതിവര്തതേ৷৷1.26৷৷

സാഹം യൂയം തഥൈവാന്യദ്യദ്വേദ്യം തത്തു സാ സ്മൃതാ.
പ്രലയേ വ്യാപ്യതേ തസ്യാം ചരാചരമിദം ജഗത്৷৷1.27৷৷

സൈവം സ്വാം വേത്തി പരമാ തസ്യാ നാന്യോസ്തി വേദിതാ.
സാ തു കാലാത്മനാ സമ്യങ്മയൈവ ജ്ഞായതേ സദാ৷৷1.28৷৷

ലവാദിപ്രലയാന്തോയം കാലഃ പ്രസ്തൂയതേ ഹ്യജ.
നലിനീപത്രസംഹത്യാം സൂക്ഷ്മസൂച്യഭിവേധനേ৷৷1.29৷৷

ദലേ ദലേ തു യഃ കാലഃ സ കാലോ ലവവാചകഃ.
ലവൈസ്ത്രുടിഃ സ്യാത്ിത്രംശദ്ഭിഃ കലാം താവത്ത്രുടിം വിദുഃ৷৷1.30৷৷

കാഷ്ഠാ താവത്കലാ ജ്ഞേയാ താവത്കാഷ്ഠോ നിമേഷകഃ.
സോങ്ഗുലിസ്ഫോടതുല്യശ്ച മാത്രാഷ്ടാഭിസ്തു തൈഃ സ്മൃതാ৷৷1.31৷৷

കാലേന യാവതാ സ്വീയോ ഹസ്തഃ സ്വം ജാനുമണ്ഡലമ്.
പര്യേതി മാത്രാ സാ തുല്യാ സ്വയൈകശ്വാസമാത്രയാ৷৷1.32৷৷

ഷഷ്ട്യുത്തരൈസ്തു ത്രിശതൈര്നിശ്വാസൈര്നാഡികാ സ്മൃതാ.
ദ്വിനാഡികാ മുഹൂര്തഃ സ്യാത്ിത്രംശദ്ഭിസ്തൈരഹര്നിശമ്৷৷1.33৷৷

ത്രിംശദ്ഭിരപ്യഹോരാത്രൈര്മാസോ ദ്വാദശഭിസ്തു തൈഃ.
സംവത്സരോ മാനുഷോയമഹോരാത്രം ദിവൌകസാമ്৷৷1.34৷৷

തഥാ ദിവ്യൈരഹോരാത്രൈസ്ത്രിശതൈഃ ഷഷ്ടിസംയുതൈഃ.
ദിവ്യഃ സംവത്സരോ ജ്ഞേയോ ദിവ്യൈഃ സംവത്സരൈസ്തു തൈഃ৷৷1.35৷৷

ഭവേദ്ദ്വാദശസാഹസ്രൈര്ഭിന്നൈരേകം ചതുര്യുഗമ്.
തൈഃ സഹസ്രൈഃ ശതാനന്ദ തവൈകം ദിനമിഷ്യതേ৷৷1.36৷৷

താവതീ തവ രാത്രിശ്ച കഥിതാ കാലവേദിഭിഃ.
തഥാവിധൈരഹോരാത്രൈസ്ത്രിംശദ്ഭിര്മാസമൃച്ഛതി৷৷1.37৷৷

തഥാവിധൈര്ദ്വാദശഭിര്മാസൈരബ്ദസ്തവ സ്മൃതഃ.
തഥാവിധാനാമബ്ദാനാം ശതം ത്വമപി ജീവസി৷৷1.38৷৷

തവായുര്മമ നിശ്വാസഃ കാലേനൈവം പ്രചോദ്യതേ.
സ ജാനാതി വിപാകാംശ്ച തസ്യാം സമ്യഗ്വ്യവസ്ഥിതാന്৷৷1.39৷৷

സോന്വീക്ഷ്യ ത്വാദൃശാമായുഃ പരിപാകം പ്രദാസ്യതി.
പ്രകൃതേശ്ച ക്വചിത്കാലോ വികൃതിം പ്രതിപാദയേത്৷৷1.40৷৷

സാ തത്ത്വസംജ്ഞാ ചിന്മാത്രജ്യോതിഷഃ സംനിധേസ്തഥാ.
വിചികീര്ഷുര്ഘനീഭൂത്വാ ക്വചിദഭ്യേതി ബിന്ദുതാമ്৷৷1.41৷৷

കാലേന ഭിദ്യമാനസ്തു സ ബിന്ദുര്ഭവതി ത്രിധാ.
സ്ഥൂലസൂക്ഷ്മപരത്വേന തസ്യ ത്രൈവിധ്യമിഷ്യതേ৷৷1.42৷৷

സ ബിന്ദുനാദബീജത്വഭേദേന ച നിഗദ്യതേ.
ബിന്ദോസ്തസ്മാദ്ഭിദ്യമാനാദ്രവോവ്യക്താത്മകോ ഭവേത്৷৷1.43৷৷

സ രവഃ ശ്രുതിസംപന്നൈഃ ശബ്ദബ്രഹ്മേതി കഥ്യതേ.
തദ്വിസ്താരപ്രകാരോയം യഥാ വക്ഷ്യാമി സാംപ്രതമ്৷৷1.44৷৷

അവ്യക്താദന്തരുദിതവിഭേദഗഹനാത്മകമ്.
മഹന്നാമ ഭവേത്തത്ത്വം മഹതോഹംകൃതിസ്തഥാ৷৷1.45৷৷

ഭൂതാദികവൈകാരികതൈജസഭേദക്രമാദഹംകാരാത്.
കാലപ്രേരിതയാ ഗുണഘോഷയുജാ ശബ്ദസൃഷ്ടിരഥ ശക്ത്യാ৷৷1.46৷৷

ശബ്ദാദ്വ്യോമ സ്പര്ശതസ്തേന വായു-

സ്താഭ്യാം രൂപാദ്വഹ്നിരേതൈ രസാച്ച.

ആപസ്ത്വേഭിര്ഗന്ധതോഭൂദ്ധരാദ്യാ
ഭൂതാഃ പഞ്ച സ്യുര്ഗുണാനാം ക്രമേണ৷৷1.47৷৷

ഖമപി സുഷിരചിഹ്നമീരണഃ സ്യാ-

ച്ചലനപരഃ പരിപാകവാന്കൃശാനുഃ.

ജലമപി രസവദ്ധനാ ധരാ തേ
സിതശിതിപാടലശുഭ്രപീതഭാസഃ৷৷1.48৷৷

വൃത്തം വ്യോമ്നോ ബിന്ദുഷട്കാഞ്ചിതം

തദ്വായോരഗ്നേഃ സ്വസ്തികോദ്യത്ിത്രകോണമ്.

അബ്ജോപേതാര്ധേന്ദുമദ്ബിമ്ബമാപ്യം
സ്യാദ്യജ്ഞോദ്യച്ചാതുരശ്രം ധരായാഃ৷৷1.49৷৷

നിവൃത്തിസംജ്ഞാ ച തഥാ പ്രതിഷ്ഠാ

വിദ്യാഹ്വയാ ശാന്തിസശാന്ത്യതീതേ.

സ്യുഃ ശക്തയഃ പഞ്ച ധരാദിഭൂത-
പ്രോത്ഥാഃ ക്രമാന്നാദകലാദിഭൂതാഃ৷৷1.50৷৷

പുടയോരുഭയോശ്ച ദണ്ഡസംസ്ഥാ

പൃഥിവീ തോയമധഃ കൃശാനുരൂര്ധ്വമ്.

പവനസ്ത്വഥ പാര്ശ്വഗോപി മധ്യേ
ഗഗനം ഭൂതഗതിസ്തനൂദ്ഭവേയമ്৷৷1.51৷৷

വ്യോമ്നി മരുദത്ര ദഹനസ്തത്രാപസ്താസു സംസ്ഥിതാ പൃഥിവീ.
സചരാചരാത്മകാനി ച തസ്യാം ജാതാനി സര്വഭൂതാനി৷৷1.52৷৷

ശ്രോത്രത്വഗക്ഷിജിഹ്വാഘ്രാണാന്യപി ചേന്ദ്രിയാണി ബുദ്ധേഃ സ്യുഃ.
വാക്പാണിപാദപായൂപസ്ഥാനി ച കര്മസംജ്ഞാനി തഥാ৷৷1.53৷৷

വചനാദാനേ സഗതീ സവിസര്ഗാനന്ദകൌ ച സംപ്രോക്താഃ.
വാഗാദ്യര്ഥാഃ സമനാ ബുദ്ധിരഹംകാരശ്ചിത്തമപി കരണമ്৷৷1.54৷৷

ഭൂതേന്ദ്രിയേന്ദ്രിയാര്ഥൈരുദ്ദിഷ്ടസ്തത്ത്വപഞ്ചവിംശതികഃ.
വ്യാനന്ദകൈശ്ച തൈരപി തത്ത്വചതുര്വിംശതിസ്തഥാ പ്രോക്താഃ৷৷1.55৷৷

കരണോപേതൈരേതൈസ്തത്ത്വാന്യുക്താനി രഹിതവചനാദ്യൈഃ.
ഭൂതാനീന്ദ്രിയദശകം സമനഃ പ്രോക്തോ വികാരഷോഡശകഃ৷৷1.56৷৷

അവ്യക്തമഹദഹംകൃതിഭൂതാനി പ്രകൃതയഃ സ്യുരഷ്ടൌ ച.
തന്മാത്രാഹംകാരാഃ സമഹാന്തഃ പ്രകൃതിവികൃതയഃ സപ്ത৷৷1.57৷৷

സത്ത്വം രജസ്തമ ഇതി സംപ്രോക്താശ്ച ത്രയോഗുണാസ്തസ്യാഃ.
തത്സംബന്ധാദ്വികൃതൈര്ഭേദത്രിതയൈസ്തതം ജഗത്സകലമ്৷৷1.58৷৷

ദേവാഃ സശ്രുതയഃ സ്വരാഃ സമരുതോ ലോകാശ്ച വൈശ്വാനരാഃ

കാലാഃ ശക്തിയുതാസ്ത്രിവര്ഗസഹിതാസ്തിസ്രസ്തഥാ വൃത്തയഃ.

നാഡ്യോന്യച്ച ജഗത്ത്രയേത്ര നിയതം യദ്വസ്തു സംബധ്യതേ
വിശ്വേഷാം സ്ഥിതയേ ചരന്ത്യവിരതം സൂര്യേന്ദുവൈശ്വാനരാഃ৷৷1.59৷৷

ഏഷ സര്ഗഃ സമുത്പന്ന ഇത്ഥം വിശ്വം പ്രതീയതേ.
വിശ്വപ്രതീതൌ ഹി യതഃ പ്രപഞ്ചസ്ത്വവഗമ്യതേ৷৷1.60৷৷

ശബ്ദബ്രഹ്മേതി യത്പ്രോക്തം തദുദ്ദേശഃ പ്രവര്ത്യതേ.
അതഃ പരമവാച്യം ഹി സ്വസംവേദ്യസ്വരൂപതഃ৷৷1.61৷৷

ശബ്ദബ്രഹ്മേതി ശബ്ദാവഗമ്യമര്ഥം വിദുര്ബുധാഃ.
സ്വതോര്ഥാനവബോധത്വാത്പ്രോക്തോ നൈതാദൃശോ രവഃ৷৷1.62৷৷

സ തു സര്വത്ര സംസ്യൂതോ ജാതേ ഭൂതാകരേ പുനഃ.
ആവിര്ഭവതി ദേഹേഷു പ്രാണിനാമര്ഥവിസ്മൃതഃ৷৷1.63৷৷

പ്രകൃതൌ കാലനുന്നായാം ഗുണാന്തഃകരണാത്മനി.
ദേഹശ്ചതുര്വിധോ ജ്ഞേയോ ജന്തോരുത്പത്തിഭേദതഃ৷৷1.64৷৷

ഔദ്ഭിദഃ സ്വേദജോണ്ഡോത്ഥശ്ചതുര്ഥസ്തു ജരായുജഃ.
ഉദ്ഭിദ്യ ഭൂമിമുദ്ഗച്ഛത്യൌദ്ഭിദഃ സ്ഥാവരസ്തു സഃ৷৷1.65৷৷

നിര്ദിഷ്ടസ്കന്ധവിടപപത്രപുഷ്പഫലാദിഭിഃ.
പഞ്ചഭൂതാത്മകഃ സര്വഃ ക്ഷ്മാമധിഷ്ഠായ ജായതേ৷৷1.66৷৷

അമ്ബുയോന്യഗ്നിപവനനഭസാം സമവായതഃ.
സ്വേദജഃ സ്വിദ്യമാനേഭ്യോ ഭൂവഹ്ന്യദ്ഭ്യഃ പ്രജായതേ৷৷1.67৷৷

യൂകമത്കുണകീടാണുസ്ത്രുട്യാദ്യാഃ ക്ഷണഭങ്ഗുരാഃ.
അണ്ഡജോ വര്തുലീഭൂതാച്ഛുക്ലശോണിതസംപുടാത്৷৷1.68৷৷

കാലേന ഭിന്നാത്പൂര്ണാത്മാ നിര്ഗച്ഛന്പ്രക്രമിഷ്യതി.
അഹിഗോധാവയോഭേദശിംശുമാരാദികശ്ച സഃ৷৷1.69৷৷

ജരായുജസ്തു ഗ്രാമ്യാതഃ ക്രിയാതഃ സ്ത്ര്യതിസംഭവഃ.
സ ജായതേ ചതുര്വിംശത്തത്ത്വസംയുക്തദേഹവാന്৷৷1.70৷৷

സ്വസ്ഥാനതശ്ച്യുതാച്ഛുക്ലാദ്ബിന്ദുമാദായ മാരുതഃ.
ഗര്ഭാശയം പ്രവിശതി യദാ തുല്യം തദാപരഃ৷৷1.71৷৷

ആര്തവാത്പരമം ബീജമാദായാസ്യാശ്ച മൂലതഃ.
യദാ ഗര്ഭാശയം നേഷ്യത്യഥ സംമിശ്രയേന്മരുത്৷৷1.72৷৷

മായീയം നാമ യോഷോത്ഥം പൌരുഷം കാര്മണം മലമ്.
ആണവം നാമ സംപൃക്തം മിലിതം തന്മലദ്വയമ്৷৷1.73৷৷

സൂക്ഷ്മരൂപാണി തത്ത്വാനി ചതുര്വിംശന്മലദ്വയേ.
തത്ര യുക്തിം നയത്യാശു തതസ്തദ്ഗര്ഭമാരുതഃ৷৷1.74৷৷

സംക്ഷോഭ്യ സംവര്ധയതി തന്മലം ശോണിതാധികമ്.
സ്ത്രീ സ്യാച്ഛുക്ലാധികം നാ സ്യാത്സമഭാഗം നപുംസകമ്৷৷1.75৷৷

സ്വഗാഭിര്മരുദഗ്ന്യദ്ഭിഃ ക്ലേദ്യതേ ക്വാഥ്യതേ ച തത്.
സാന്ദ്രീഭൂതം തദഹ്നൈവ മാതുരങ്ഗുഷ്ഠസംമിതമ്৷৷1.76৷৷

ആയാമി ബുദ്ബുദാകാരം പരേഹനി വിജൃമ്ഭതേ.
പക്ഷേണ ചതുരശ്രം സ്യാന്മാതുര്ഭുക്തരസാത്മവത്৷৷1.77৷৷

മിലിതാദപി തസ്മാത്തു പൃഥഗേവ മലദ്വയാത്.
കിട്ടഭൂതദ്വയം പൂര്വം ബീജയുഗ്മം സമുന്നമേത്৷৷1.78৷৷

ഊര്ധ്വം തു മരുതാ നുന്നം തസ്മാദപി ഫലദ്വയാത്.
ഉഭയാത്മിക്യധോവൃത്താ നാഡീ ദീര്ഘാ ഭവേദൃജുഃ৷৷1.79৷৷

അവാങ്മുഖീ സാ തസ്യാശ്ച ഭവേത്പക്ഷദ്വയേ ദ്വയമ്.
നാഡ്യോസ്തത്സംധിബന്ധാഃ സ്യുഃ സപ്താന്യാ നാഡയോ മതാഃ৷৷1.80৷৷

തതോ യാ പ്രഥമാ നാഡീ സാ സുഷുമ്നേതി കഥ്യതേ.
യാ വാമേഡേതി സാ ജ്ഞേയാ ദക്ഷിണാ പിങ്ഗലാ സ്മൃതാ৷৷1.81৷৷

യാ വാമമുഷ്കസംബന്ധാ സാ ശ്ലിഷ്യന്തീ സുഷുമ്നയാ.
ദക്ഷിണവൃക്കമാശ്രിത്യ ധനുര്വക്രാ ഹൃദി സ്ഥിതാ৷৷1.82৷৷

വാമാംസജത്ര്വന്തരഗാ ദക്ഷിണാം നാഡികാമിയാത്.
തഥാ ദക്ഷിണമുഷ്കോത്ഥാ നാഡീ യാ വാമരന്ധ്രഗാ৷৷1.83৷৷

അന്യാ ധമന്യോ യാഃ പ്രോക്താ ഗാന്ധാരീഹസ്തിജിഹ്വികാ.
സപൂഷാലംബുഷാ ചൈവ യശസ്വിന്യപി ശങ്ഖിനീ৷৷1.84৷৷

കുഹൂരിതി ച വിദ്വദ്ഭിഃ പ്രധാനാ വ്യാപികാസ്തനൌ.
കാചിന്നാഡീ ബഹിര്വക്ത്രാ യാ മാതുര്ഹൃദി ബധ്യതേ.1.85৷৷

യഥാ തത്പുഷ്ടിമാപ്നോതി കേദാര ഇവ കുല്യയാ.
മാതുരാഹാരരസജൈര്ധാതുഭിഃ പുഷ്യതേ ക്രമാത്৷৷1.86৷৷

ക്രമവൃദ്ധൌ പരംജ്യോതിഷ്കലാ ക്ഷേത്രജ്ഞതാമിയാത്.
സക്ഷേത്രജ്ഞം മലം തത്തു സഭൂതം സഗുണം പുനഃ৷৷1.87৷৷

സദോഷം ദൂഷ്യസംപന്നം ജന്തുരിത്യഭിധീയതേ.
ഫലകോശദ്വയം തത്തു വ്യക്തം പുംസോ ന തു സ്ത്രിയഃ৷৷1.88৷৷

നപുംസകസ്യ കിംചിത്തു വ്യക്തിരത്രോപലക്ഷ്യതേ.
മധ്യസ്ഥായാഃ സുഷുമ്നായാഃ പര്വപഞ്ചകസംഭവാഃ৷৷1.89৷৷

ശാഖോപശാഖതാം പ്രാപ്താഃ സിരാലക്ഷത്രയാത്പരമ്(?).
അര്ധലക്ഷമിതി പ്രാഹുഃ ശരീരാര്ഥവിശാരദാഃ৷৷1.90৷৷

തദ്ഭേദാംശ്ച ബഹൂനാഹുസ്താഭിഃ സര്വാഭിരേവ ച.
വ്യാപ്നോതി സര്വതോ വായുര്യേന ദേഹഃ പ്രവര്ത്യതേ৷৷1.91৷৷

ദേഹേപി മൂലാധാരേ തു സമുദേതി സമീരണഃ.
നാഡീഭ്യാമസ്തമഭ്യേതി ഘ്രാണതോ ദ്വിഷഡങ്ഗുലേ৷৷1.92৷৷

അഹോരാത്രമിനേന്ദുഭ്യാമൂര്ധ്വാധോവൃത്തിരുച്യതേ.
വാമദക്ഷിണനാഡീഭ്യാം സ്യാദുദഗ്ദക്ഷിണായനമ്৷৷1.93৷৷

അത്രാപി ചേതനായാതോരാഗതിം ബഹുധാ വിദുഃ.
രേതഃശോണിതജം പ്രാഹുരേകേന്യേ മാതുരാഹൃതാത്৷৷1.94৷৷

ആഹാരാദ്രസജം പ്രാഹുഃ കേചിത്കര്മഫലം വിദുഃ.
കശ്ചിദസ്യ പരം ധാമ്നോ വ്യാപ്തിമേവ വിവക്ഷതി৷৷1.95৷৷

കശ്ചിത്കര്മപ്രകാരജ്ഞഃ പിതുര്ദേഹാത്മനാസകൃത്.
സംബധ്യ മഥനോദ്രേകവിധിനാ ശുക്ലധാതുതഃ৷৷1.96৷৷

തത്പരംധാമ സൌജസ്കം സംക്രാന്തം മാരുതേന തു.
ബ്രൂതേ രക്തവ്യതികൃതാദ്ദീപാദ്ദീപാന്തരം യഥാ৷৷1.97৷৷

കശ്ചിത്തു ഭൌതികവ്യാപ്തേ ജന്മകാലേ വപുഷ്യഥ.
കുതശ്ചിദേത്യ ജീവാത്മാ നിഷ്പന്ന ഇതി ശംസതി৷৷1.98৷৷

ബഹുനാ കിം പുനഃ പുംസഃ സാംനിധ്യാത്പ്രവിജൃംഭിതാ.
പ്രകൃതിര്ഗുണസംഭിന്നാ ത്രിദോഷാത്മാ മഹീയസീ৷৷1.99৷৷

പഞ്ചഭൂതമയീ സപ്തധാതുഭിന്നാ ച ഭൌതികൈഃ.
പഞ്ചഭിശ്ച ഗുണൈര്യുക്താ പഞ്ചേന്ദ്രിയവിചാരിണീ৷৷1.100৷৷

പഞ്ചേന്ദ്രിയാര്ഥഗാ ഭൂയഃ പഞ്ചബുദ്ധിപ്രഭാവിനീ.
പഞ്ചകര്മേന്ദ്രിയഗതാ പഞ്ചത്വാദാ പ്രവര്തതേ৷৷1.101৷৷

പരേണ ധാമ്നാ സമനുപ്രബദ്ധാ

മനസ്തദാ സാ തു മഹാപ്രഭാവാ.

യദാ തു സംകല്പവികല്പകൃത്യാ
യദാ പുനര്നിശ്ചിനുതേ തദാ സാ৷৷1.102৷৷

സ്യാദ്ബുദ്ധിസംജ്ഞാ ച യദാ പ്രവേത്തി

ജ്ഞാതാരമാത്മാനമഹംകൃതിഃ സ്യാത്.

തദാ യദാ സാ ത്വഭിലീയതേന്ത-
ശ്ചിത്തം ച നിര്ധാരിതമര്ഥമേഷാ৷৷1.103৷৷

യദാ സ്വയം വ്യഞ്ജയിതും യതേത

മഹീയസീ സാ കരണൈഃ ക്രമേണ.

തദാ തു ബിന്ദുസ്ഫുടനോദ്ഭവസ്യ
രവസ്യ സമ്യക്പ്രവിജൃമ്ഭിതം സ്യാത്৷৷1.104৷৷


ഇതി ശ്രീമത്പരമഹംസപരിവ്രാജകാചാര്യസ്യ

ശ്രീഗോവിന്ദഭഗവത്പൂജ്യപാദശിഷ്യസ്യ

ശ്രീമഛം(?)കരഭഗവതഃ കൃതൌ
പ്രപഞ്ചസാരേ പ്രഥമഃ പടലഃ৷৷